Eenzaamheid aanpakken volgens de wetenschap

Samen tegen eenzaamheid

Eenzaamheid is iets waar we meestal liever niet over praten. Ondanks dat ruim 40 procent van de 60+’ers eenzaamheid ervaart, is het voor mensen die zich eenzaam voelen een behoorlijke drempel om daarover te praten. De gevolgen van eenzaamheid zijn verstrekkend en leiden tot mentale, emotionele en fysieke klachten. Daarom willen we bij UWassistent eenzaamheid aanpakken. Zo bieden we gezelschap aan, waar gelukkig al veel mensen dankbaar gebruik van maken.

Daarnaast vinden we dat eenzaamheid bespreekbaar moet worden. Het is geen taboe, maar een maatschappelijk probleem waar veel mensen dagelijks mee worstelen. Hoe meer aandacht er voor dit onderwerp is, hoe meer mensen in hun omgeving durven aan te geven dat ze zich eenzaam voelen. Pas dan kan er iets tegen gedaan worden. Daarom schrijven we regelmatig over bijvoorbeeld de oorzaken van eenzaamheid en de gevolgen van eenzaamheid.

In dit artikel gaan we in op een wetenschappelijke benadering van eenzaamheid. Veel sociaal psychologen, sociologen en neurowetenschappers houden zich bezig met het onderwerp. Daar leren we veel van. Hoe meer kennis hierover bestaat, hoe beter het probleem aangepakt kan worden. Wat is eenzaamheid precies? Wat zijn risicofactoren? En bovenal: hoe kan het aangepakt worden? De wetenschap over eenzaamheid oplossen: interessant én heel belangrijk.

Wat is eenzaamheid?

Niet iedereen die alleen is, is eenzaam. En ook mét een sociale kring, bestaat de kans op eenzaamheid. Sommige mensen kiezen er ook bewust voor om weinig contacten te hebben en voelen zich dan niet perse eenzaam. Een complex begrip dus.

Eenzaamheid ontstaat als er een discrepantie is tussen de wens om bepaalde (intieme) contacten te hebben en de daadwerkelijke contacten die iemand heeft: “het subjectief ervaren van een ongewenst gemist aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties.”

Dan is er ook nog een verschil tussen sociale en emotionele eenzaamheid. Die eerste is een gemis aan betekenisvolle relaties met een bredere groep mensen, zoals collega’s, buren of kennissen. Emotionele eenzaamheid gaat over een sterk gemis van een intieme relatie. Eenzaamheid kan tijdelijk of chronisch zijn. Langdurige eenzaamheid gaat niet zomaar vanzelf over.

In onderzoek zijn grofweg vijf risicofactoren voor eenzaamheid te vinden:

- Alleenstaand zijn: geen relatie hebben.

- Behoefte aan vriendschappen: geen kwalitatieve vrienden hebben, dat kan een gevoel van ‘anders zijn’ opwekken.

- Alleen zijn: geen gezelschap hebben.

- Verplaatsing: een verhuizing of een nieuwe baan.

- Gedwongen isolement: gebonden aan huis door bijvoorbeeld ziekte of gebrek aan vervoer.

Toch is het niet zo dat iedereen die in een of meerdere van deze groepen valt, zich eenzaam voelt. Dat is ook sterk afhankelijk van persoonlijkheidskenmerken. Soms bestaat het misverstand dat leeftijd een oorzaak is van eenzaamheid. Maar het gegeven dat senioren vaak eenzaam zijn, ligt meer aan een opeenstapeling van gebeurtenissen, zoals verlies van naasten, een verhuizing en slecht ter been zijn. Overigens zijn ook juist veel jongeren eenzaam.

Dat eenzaamheid oplossen zo moeilijk is, heeft verschillende oorzaken. Het paradoxale schuilt in de opsporing van eenzame mensen. Want, hoe weet u dat iemand eenzaam is? Zij zullen dat zelf niet van de daken roepen. Een kenmerk van eenzaamheid is juist in de schulp kruipen, omdat sociale contacten niet altijd direct het probleem oplossen.

Is eenzaamheid oplosbaar? Wat zijn nu echt bruikbare adviezen? Eenzaamheid oplossen volgt de volgorde van weten, willen en kunnen. Een aantal stappen om eenzaamheid op te lossen vanuit de wetenschap:

Eenzaamheid signaleren en bespreekbaar maken

Eenzaamheid herkennen is niet altijd makkelijk. Mensen kunnen dat prima verbergen voor de omgeving. De Rijksoverheid poogt met de campagne ‘Eén tegen eenzaamheid’ eenzaamheid eerder te signaleren en het bespreekbaar te maken. In deze campagne staan mogelijke symptomen van eenzaamheid op een rijtje. Zo kunt u bij uzelf of iemand in uw omgeving eenzaamheid herkennen. Dit kan dan gaan om lichamelijke, psychische en gedragsmatige signalen. Ook belangrijke levensgebeurtenissen, zoals een scheiding, overlijden van een naaste of een verhuizing kunnen een trigger zijn voor (sterke) gevoelens van eenzaamheid.

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport neemt initiatieven om inzicht te geven in het maatschappelijke probleem en het bespreekbaar te maken. Er zijn bijvoorbeeld meldpunten voor eenzaamheid. Ook hebben veel gemeentes een sociale kaart waarop de activiteiten staan.

Voelt u zichzelf eenzaam? Weet dan dat u niet de enige bent en dat het niets is om u voor te schamen. De eerste stap is om eenzaamheid te accepteren. Van daaruit kunt u dan eenzaamheid verminderen. Hoe doet u dat? Volgens diverse onderzoeken zijn er een aantal oplossingen voor eenzaamheid.

Initiatief opwekken

Professor Erik Scherder benoemt deze stap regelmatig in zijn lezingen. Voor ouderen komt het gevoel van eenzaamheid bovenop de veroudering zelf. Daardoor kan chronische stress ontstaan. Het is heel lastig om uit zo’n isolement te komen. Gebieden in de hersenen die gaan over initiatief nemen en motivatie zijn dan minder actief, wat een negatieve spiraal in werking kan zetten. Daarom is het van belang dat u of uw naaste toch gemotiveerd wordt om nieuwe activiteiten te ondernemen. Het is niet zo dat eenzaamheid dan direct verdwijnt, maar als u structureel dingen onderneemt kan dat eenzaamheid op den duur wel verminderen of zelfs bestrijden.

Mentaliteitsverandering

Naast afleiding en nieuwe activiteiten ondernemen is een ander middel om de gevoelens van eenzaamheid te verminderen therapie of mindfulness. In gesprekken kunt u dan samen met iemand de oorzaken en wensen achterhalen. De therapie kan ook gericht zijn op acceptatie. Dat maakt zulke gevoelens mogelijk dragelijker en dat geeft weer hoop voor de toekomst. Accepteren zorgt ervoor dat een stukje angst wegvalt. Weerstand zorgt juist voor nog meer spanning. Komt de eenzaamheid door een verliessituatie? Dan is verwerking van het verlies de eerste stap naar eenzaamheid oplossen.

Naast de adviezen aan de hand van wetenschappelijk onderzoek, zijn adviezen van ouderen die zelf eenzaam zijn geweest natuurlijk ook ontzettend waardevol. Zo was de 92-jarige Derek laatst in het nieuws met tips die hem zelf hielpen toen hij zich heel alleen voelde. We lichten er een paar uit:

Vraag hulp bij een maatschappelijk werker (of de gemeente).
Neem een huurder in huis, bijvoorbeeld een student.
Probeer verschillende hobby’s uit bij hobbyclubs of verenigingen. Een paar voorbeelden: een kookclub, toneelvereniging, yogaclub of aquafitness.
Probeer zelf initiatief te nemen wat betreft contacten. Vraag de buren eens voor een kopje koffie of bel een kennis op om gezellig een praatje te maken.
Sta uzelf toe om een gezelschapsmaatje te leren kennen. U zult verbaasd zijn over hoe gezellig dat kan zijn. UWassistent zorgt voor een maatje met wie u echt een klik heeft.

Eenzaamheid: niemand hoeft zich eenzaam te voelen

Wilt u ervaren hoe fijn het kan zijn om sociale activiteiten te ondernemen met een gezelschapsmaatje? Het zal u verrassen hoe fijn dat kan zijn. Wij gaan voor u op zoek naar iemand met wie het klikt. Ervaar net als vele anderen wat een maatje voor u kan betekenen. Klik op de onderstaande knop en vraag direct aan!



Reacties